επαγγελματικός προσανατολισμός

Κοινωνική υπηρεσία που προσφέρει διευκρινίσεις και συμβουλές σχετικά με την εκλογή της σχολικής κατεύθυνσης, σε συνάρτηση με αυτήν της επαγγελματικής δραστηριότητας, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της προσωπικότητας του καθενός και σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του σχολικού και επαγγελματικού περιβάλλοντος, τα οποία είναι, με τρόπο συγκεκριμένο, προσιτά στον ενδιαφερόμενο. Το πρόβλημα της καθοδήγησης των νέων ή και των ενηλίκων που βρίσκονται στην ανάγκη επιλογής ενός νέου κύκλου σπουδών ή επαγγελματικής δραστηριότητας εμφανίζεται ολοένα πιο πολύπλοκο και πιο εκτεταμένο στη σύγχρονη ζωή. Η δυνατότητα εισόδου στα σχολεία όλο και μεγαλύτερου αριθμού μαθητών, ο διαρκώς αυξανόμενος διαχωρισμός των σχολείων στις ανώτερες βαθμίδες, οι υψηλού βαθμού εξειδικευμένες επαγγελματικές δραστηριότητες, είναι οι βασικές συνθήκες που καθιστούν απαραίτητη κάποια μορφή συμπαράστασης και καθοδήγησης σε όποιον επιθυμεί να ακολουθήσει μια σταδιοδρομία, αρχικά σχολική και έπειτα επαγγελματική. Ενώ κατά κανόνα στα παλαιότερα χρόνια η οικογένεια μπορούσε να προσφέρει μια τέτοια βοήθεια, οι σημερινές συνθήκες δεν το επιτρέπουν. Πράγματι, πολύ λιγότερο βαθιά και ολοκληρωμένα απ’ ό,τι στο παρελθόν οι γονείς γνωρίζουν τα παιδιά τους ή ασκούν σωστά και κατά τρόπο αποδεκτό τον ρόλο του καθοδηγητή. Ούτε, εξάλλου, η οικογενειακή παράδοση, που στο παρελθόν είχε επηρεάσει πολύ την εκλογή του τύπου δραστηριότητας των νέων γενιών, είναι σήμερα το ίδιο αποδεκτή, εξαιτίας της σημαντικής ηθικής, οικονομικής και τεχνικής μεταμόρφωσης της κοινωνίας μας. Η μεταβίβαση της άσκησης μιας ορισμένης επαγγελματικής δραστηριότητας από πατέρα σε γιο δεν μπορεί πράγματι να γενικευθεί σε μια κοινωνία, γιατί έτσι θα εμποδιζόταν η εξέλιξη με την καθήλωση ενός αυξανόμενου αριθμού εργαζομένων σε απασχολήσεις ξεπερασμένες, πράγμα που θα τους εξέθετε στην ανεργία ή θα άφηνε χωρίς έμψυχο δυναμικό νέους τομείς απασχολήσεων, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για τη σημερινή οικονομικο-τεχνική οργάνωση. Μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις προσφέρεται ο προσανατολισμός των νέων προς τα επαγγέλματα των γονέων, για παράδειγμα, μέσα στα πλαίσια παραδοσιακών σχετικά δραστηριοτήτων, όπως είναι τα χειροτεχνικά επαγγέλματα, τα ελευθέρια επαγγέλματα και οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Σε μια τέτοια περίπτωση, τα παιδιά κληρονομούν, μέχρι ένα σημείο, από τους γονείς τους ένα σύνολο από ικανότητες που αντιστοιχούν σε αυτή την επαγγελματική δραστηριότητα· από την παιδική ηλικία έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με την τεχνική, τον επαγγελματικό περίγυρο, τις γνώσεις, τα μυστικά της δουλειάς, που σχετίζονται με το συγκεκριμένο αυτό επάγγελμα, κληρονομούν μια εδραιωμένη φήμη σε έναν ορισμένο τομέα και συχνά μια επιχείρηση και μια πελατεία. Για όλες τις άλλες περιπτώσεις, και μέχρι ένα σημείο και γι’ αυτές, απαιτείται ένας ορθολογικός προσανατολισμός προς το σχολείο και την επαγγελματική ζωή που, χωρίς επιείκεια ή ψεύτικη μετριοφροσύνη, θα λάβει υπόψη τα πραγματικά προσωπικά εφόδια και με βάση αυτά θα επιλέξει ανάμεσα σε δεκάδες σχολές και χιλιάδες διαφορετικές απασχολήσεις που προσφέρονται από τη σύγχρονη κοινωνία αυτήν που ταιριάζει καλύτερα σε ένα συγκεκριμένο άτομο. Με τόσο ευρείς ορίζοντες, το έργο του σχολικού και ε.π. δεν συμβιβάζεται πια με τις δυνατότητες της οικογένειας ή των πατροπαράδοτων συμβούλων της, όπως είναι ο γιατρός και ο δάσκαλος. Ο σύγχρονος σχολικός και ε.π. επιβάλλει τη συνεργασία πολλών ειδικών. Είναι πράγματι απαραίτητη μια αντικειμενική και συστηματική επισήμανση όλων των δυνατοτήτων ή των ατομικών ελλείψεων του προσανατολισμού, είτε αφορούν τον οργανισμό του νεαρού ατόμου (έργο ενός ή περισσότερων ειδικών γιατρών, επιφορτισμένων να διαπιστώσουν τυχόν αντενδείξεις για ορισμένα επαγγέλματα) είτε αφορούν το επίπεδο της διανοητικής επάρκειας και τον τύπο της προσωπικότητας (έργο κλινικών ψυχολόγων, με τη βοήθεια των κατάλληλων ψυχολογικών τεστ και άλλων ψυχοδιαγνωστικών μεθόδων). Άλλες σημαντικές πληροφορίες λαμβάνονται από κοινωνικούς λειτουργούς, ύστερα από μελέτη του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε και ζει ο προσανατολιζόμενος, και ιδιαίτερα από την οικογένειά του, τον κοινωνικό του κύκλο. Η ομάδα των ειδικών συγκρίνει και συζητά τα δεδομένα με τον σκοπό να καταρτίσει ένα συνεκτικό πλαίσιο του ατομικού διαγράμματος του προσανατολιζόμενου, της μελλοντικής του ανάπτυξης, των επιδιώξεων του ίδιου και των οικείων του, των οικονομικών δυνατοτήτων της οικογένειάς του, ώστε να μπορέσει ο επικεφαλής της ομάδας, δηλαδή ο σύμβουλος του προσανατολισμού, να έρθει σε επαφή με τους ενδιαφερόμενους (τους προσανατολιζόμενους, τους οικείους τους και ενδεχομένως τους δασκάλους και τους επιχειρηματίες) και να καταλήξει σε συμφωνία μαζί τους σχετικά με την ορθότερη γραμμή που πρέπει να ακολουθηθεί. Ο σύμβουλος οφείλει, με τη σειρά του, να είναι καλά κατατοπισμένος σχετικά με τα χαρακτηριστικά των σχολείων και των επαγγελμάτων, ώστε να μπορέσει να παρουσιάσει στους ενδιαφερόμενους τις συγκεκριμένες δυνατότητες ένταξης, εκείνες δηλαδή που είναι ανάλογες με τα οικονομικά μέσα του προσανατολιζόμενου και αυτών που τον συντηρούν και με τις απαιτήσεις και τις προοπτικές των διαφόρων οργανισμών και επαγγελμάτων. Η συμβουλή είναι πάντοτε μόνο προσανατολιστική, δεν αποτελεί διά της βίας επιβολή, κάτι που δύσκολα θα μπορούσε κανείς να δεχτεί και να ακολουθήσει. Για να πραγματοποιηθεί μια τέτοια, ειδικής φύσης, παροχή συμβουλών είναι συνεπώς απαραίτητο να υπάρχουν τα κατάλληλα κέντρα σχολικού και ε.π., όπου οι εργαζόμενοι ειδικοί θα μπορούν να έχουν στη διάθεσή τους τα απαραίτητα ιατρο-ψυχολογικά διαγνωστικά όργανα και μια συλλογή από επαγγελματικά διαγράμματα. Παρόμοια κέντρα επιχορηγούνται και συντονίζονται συχνά από δημόσιους οργανισμούς, που εξασφαλίζουν και στους λιγότερο εύπορους την παροχή βοήθειας, την αμεροληψία και την τέλεια τεχνική ενημέρωση. Στις πιο προηγμένες χώρες, όλα τα παιδιά κατά τη διάρκεια και προς το τέλος της σχολικής τους περιόδου, όταν είναι έτοιμα να προσχωρήσουν στην επαγγελματική ζωή, βρίσκουν συμπαράσταση από παρόμοια κέντρα. Ακόμα και οι ενήλικοι, όταν παραστεί ανάγκη να αλλάξουν επαγγελματική δραστηριότητα, εξαιτίας των μεταβολών στην αγορά εργασίας, των τεχνολογικών εξελίξεων ή και των μεταβολών που δημιουργούνται στην ατομική τους κατάσταση (αναπηρία, γήρας), μπορούν να επωφεληθούν από παρόμοιες υπηρεσίες.